Waarom ik de heilige Geest aanduid als vrouwelijk

“Door de doop ontvangen we de Geest van Christus, en op het moment dat de priesters de Geest aanroepen, opent ze de hemel en daalt neer en zweeft over de wateren, en degenen die gedoopt zijn ontvangen haar” 

- de heilige Afrahat (c.270-c.345)

In theologische teksten die ik schrijf, duid ik de heilige Geest aan als vrouwelijk (zij, haar), zoals ik dat ook gewend ben in mijn eigen spiritualiteit. Daar liggen theologische overwegingen aan ten grondslag.

Een blog.

Diepernatuurlijk. Een pleidoor voor charismatische vernieuwing als een aardse en lichamelijke spiritualiteit

Als charismatisch anglicaan wil ik pleiten voor een charismatische spiritualiteit die aards en lichamelijk is. Die niet georiënteerd is op hogere sferen, maar met beide benen op de grond staat, midden in de realiteit van deze wereld, ons alledaagse leven en de natuur. En die niet vergeestelijkt is, maar belichaamd.

Lees hier de lezing die ik hield op de studiedag rond Proeven en watertanden, aan de Theologische Universiteit Utrecht (27 oktober 2025).

Wij geloven één heilige, katholieke en apostolische kerk

Al 1700 jaar verbindt de geloofsbelijdenis van Nicea christenen wereldwijd. Ter gelegenheid van dit
herdenkingsjaar verscheen de bundel Nicea voor nu, samengesteld door Margriet Westers (TUU), Jelle Huisman (PThU) en Arnold Smeets (SCT).

Dertig protestantse en katholieke theologen schreven bijdragen over telkens één zin uit de belijdenis.

Ik mocht iets schrijven over de kerk: 'Wij geloven één heilige, katholieke en apostolische kerk'.

Wat betekent die belijdenis voor mij?

Paul Kingsnorth: Against the Machine

 Against the Machine is een van de beste boeken die ik in lange tijd gelezen heb. “De eerste hoofdstukken zo ik integraal willen citeren”, schreef ik een paar weken geleden. Maar nu ik het uit heb, voel ik ook teleurstelling.

 

Uit het scriptorium: De vloek van maïs

 Een maand of acht nadat ik op kamers ging wonen, fietste ik de stad uit naar het dorp waar mijn zus woonde en zag dat de maïs al kniehoog stond. Met een schok realiseerde ik me dat het me totaal was ontgaan: het zaaien, het opkomen, de gestage gedaantewisseling van het land. Na een leven op het ritme van de seizoenen, het maaien van het gras en het keren van het hooi, en dan het oogsten van de mais en na de maïskneuzers de akkers over om achtergebleven kolven te verzamelen, was ik een stadsmens geworden. Ik nam me stellig voor om nooit meer een jaar zo uit verbinding te zijn met de natuur. Dat mijn dierbare maïs een vloek was, daarvan had ik nog geen benul.
 

Studiedag TUU over Proeven en watertanden

Charismatisch geloof lijkt al snel een beetje onwerkelijk: weg bij de gebrokenheid van het leven, weg bij het alledaagse en aardse, gericht op een "bovennatuurlijke levenstijl" en spectaculaire wonderen. Kan charismatische vernieuwing ook anders?

Op 27 oktober houdt de Theologische Universiteit Utrecht een studiedag over charismatische spiritualiteit, n.a.v. mijn boek hashtagProeven en watertanden, met o.a. Miranda Klaver (VU), Hans Burger (TUU) en Nikolaas Sintobin (Jezuïten Amsterdam).
Hoe kan charismatische vernieuwing een aardse spiritualiteit ademen, midden in het alledaagse leven? Hoe kunnen we groeien in opmerkzaamheid en aandachtige verwachting van Gods Geest, juist in de weerbarstigheid van het bestaan?

Met drie lezingen:
- Miranda Klaver over de grote diversiteit aan pentecostale en charismatische bewegingen; hoe duidt ze de charismatische theologie zoals ik die schets in Proeven en watertanden?
- Hans Burger over charismatische vernieuwing en het lijden: hoe kan een "charismatische kruistheologie" helend en hoopvol zijn?
- Ronald Westerbeek over een aardse en zintuigelijke spiritualiteit, die niet zozeer "bovennatuurlijk" georiënteerd is maar "diepernatuurlijk".




's Middags reflecteren we op de kerkelijke praktijk:

- Nikolaas Sintobin over hashtaggeestelijke begeleiding: hoe onderscheiden we de aanwezigheid en werkzaamheid van Gods Geest in ons leven? (plenair)

- Jolanda Aantjes en Wim Noordzij over hashtaggebedsministry: opmerkzaamheid en oog voor de hele mens in het bidden met mensen (deelsessie).

- Agnes Huizenga over hashtaggebedspastoraat: innerlijke heling vanuit een holistisch mensbeeld en verwachting van Gods nabijheid (deelsessie).


Dagvoorzitter is Margriet Westers (TUU).


De studiedag biedt een mooie introductie op de nascholingscursus Charismatische vernieuwing, die de Theologische Universiteit Utrecht en de PThU i.s.m. New Wine Nederland aanbieden (we starten weer in april 2026).

Aanmelden voor de studiedag kan via de website van Permanente Educatie Predikanten (PEP) 

Informatie over de nascholingscursus vind je hier: nascholingscursus Charismatische Vernieuwing.

Een weldadige kracht is een onaf boek

Het boek Een weldadige kracht van Kees van der Kooi is niet af. Hij zegt het zelf, in de epiloog (249).
Het kan ook helemaal niet af zijn, omdat het gaat over het Koninkrijk van God dat immers komende is: we zijn nog onderweg. Op weg naar de voleinding bevinden we ons in het krachtenveld van de Geest, maar er zijn ook tegenkrachten. Het verhaal is volop in ontwikkeling, nieuwe hoofdstukken worden geopend.

Alleen al dit eschatologische perspectief maakt Een weldadige kracht tot een spannend en belangrijk boek voor iedereen die meer wil begrijpen van het werk van Gods Geest.

Gods stem verstaan: Een vertrouwelijke omgang

 Over Henoch lezen we dat hij ‘wandelde met God’ (Genesis 5:21, HSV). De NBV21 vertaalt het mooi: ‘Henoch leefde in nauwe verbondenheid met God.’ Met Mozes sprak God ‘van aangezicht tot aangezicht, zoals een man met zijn vriend spreekt’ (Exodus 33:11, HSV). En als Job midden in zijn ellende terugdenkt aan de dagen dat zijn leven nog goed was, omschrijft hij die tijd als ‘toen Gods vertrouwelijke omgang in mijn tent toefde’ (Job 29:4, NBG51).

[afbeelding: De profeet Elia en Henoch, icoon, Historisch Museum Sanok, Polen]

 

Manieren waarop God spreekt: Luisteren met je hele wezen

In de vertrouwelijke omgang met God spreekt Hij niet alleen ons hoofd aan, maar ons hele bestaan: ons
lichaam en alle zintuigen, onze gevoelens, onze gedachten en emoties – alles doet mee. Ons hele wezen is een antenne en een klankkast voor de werking van Gods Geest.

Dat vraagt oefening. Want doorgaans leven we eraan voorbij. We zijn druk, worden overspoeld door prikkels, zijn vaak in ons hoofd en zelden echt aanwezig in ons lichaam. Het vraagt rust, verstilling, aandacht. En het vraagt dat we leren om opmerkzaam te worden. Want de vraag is meestal niet of God spreekt, maar: merken wij het op?

[Afbeelding: Mozes en de brandende braamstruik, icoon]

Een taxonomie van pentecostale en charismatische vernieuwing

Charismatisch christendom kent talloze verschijningsvormen. De onderlinge verschillen – sociaal, politiek, maar ook theologisch – zijn groot. Willen we zinvol reflecteren, dan moeten we onderscheiden.

Daarom schreef ik een taxonomie van charismatisch christendom: een overzicht in hoofdstromen, op grond van theologische verwantschap. Deze taxonomie is als eerste hoofdstuk opgenomen in Proeven en watertanden. 

Dit verduidelijkt ook mijn eigen theologische positie. Waar in het brede speelveld van pentecostale en charismatische vernieuwing plaats ik de theologie van het Koninkrijk zoals ik die uitwerk?

In deze blog geef ik een beknopte introductie van mijn taxonomie van charismatisch christendom.

Uit het scriptorium: De geur van koeienlijven en kruidig gras

De stilte die neerdaalt over de weilanden, aan het einde van een zomermiddag. Alleen het gezoem van insecten en het geluid van de grazende koeien. Als in de verte het gepruttel klinkt van de trekker van boer Frits, steken ze hun kop op en lopen vast in de richting van de melkmachine onder de knotwilgen.

Frits kent zijn koeien en hun karakters, alle achtentwintig. “Berta doet net zo chagrijnig als haar moeder, maar als je ze een tijdje achter de oren aait voordat je gaat melken, vinden ze alles best,” leert hij mij, zijn buurjochie van acht. Frits is een soort opa voor me, ik mag hem altijd komen helpen. De geur van koeienlijven en kruidig gras in de namiddagzon, de eerste melk die je met de hand melkt, een natte snuit die zachtjes in je hand wordt gedrukt – als mijn herinneringen ooit schimmig worden en achterwaarts verdwijnen, zijn dit de dingen die ik nog weet.

OnderWeg: Groeien in opmerkzaam leven

In zijn vertrouwelijke omgang spreekt God niet alleen ons hoofd aan, maar ons hele wezen: ons lichaam en alle zintuigen, onze affecties en emoties, onze gedachten en gevoelens, alles doet mee. Wat nemen we waar – wat voelen we, ruiken we, horen we, zien we, proeven we? Welke emoties worden aangeraakt, welke energie voelen we in ons lijf? Hoe is God hierin aanwezig?

Je zou kunnen zeggen: onze lichaam en onze zintuigen zijn een antenne en klankkast voor de heilige Geest.

Op uitnodiging van kerkelijk magazine OnderWeg schreef ik een artikel over het oefenen van onze spirituele zintuigen.

Uit het scriptorium: Wat wilde aardbeien ons leren

In de bosrand achter onze boerderij groeiden wilde aardbeien en ik wist precies waar. In mei sprongen de witte bloempjes tevoorschijn tussen de dorre bladeren en het mos, en een week of zes later kon je voorzichtig de eerste aardbeien plukken en in je mond stoppen. Het eerste jaar, ik was zes, heb ik spontaan "dankjewel" gezegd tegen de bosaardbeien en het bos. Het was alsof ik een cadeautje kreeg.

Een charismatische kruistheologie: Zuchten en lijden met Gods Geest

Arent de Gelder (1645–1727), Christus in de hof
der olijven te Getsemane. 

Vaak wordt gezegd: als je een theologie van genezing hebt, moet je ook een theologie van lijden hebben. Ik zou zeggen: de charismatische theologie van het Koninkrijk is in de eerste plaats een theologie van het lijden.

En we ervaren de kracht van de heilige Geest en van het Koninkrijk van God misschien wel bij uitstek in het lijden en op de 'dode plaatsen' (Andrew Root) in het leven.

Op een bezinningsdag van het Studietraject Gods Koninkrijk en de Heilige Geest (Evangelisch College) n.a.v. Proeven en watertanden (21 juni 2025) hield ik een lezing over zo'n theologie van het lijden. 

De tekst is nu ook hier te lezen. Een pleidooi voor een charismatische kruistheologie.

Nascholingscursus Charismatische vernieuwing (PThU / TUU)

NASCHOLINGSCURSUS | Welke waardevolle bijdrage kan charismatische vernieuwing leveren aan
de ontwikkeling van de protestantse traditie? En hoe kan binnen de setting van een traditionele kerk of pioniersplek invulling worden gegeven aan charismatische vernieuwing?

In het voorjaar van 2026 bieden de PThU, Theologische Universiteit Utrecht en New Wine Nederland opnieuw de nascholingscursus Charismatische vernieuwing aan - in een volledig vernieuwde opzet.

Klik verder om meer te lezen.

Our Father in the Wilderness

In de 6e eeuw, en mogelijk al in de 4e, trokken Keltische monniken de wildernis in om er het OnzeVader en andere gebeden te bidden - in de 8e eeuw trokken ze zelfs naar IJsland en mogelijk Groenland.

Het is een diep besef in de Keltisch-christelijke spiritualiteit dat de wildernis een vindplaats van God is, en dat de aarde, de zee en alle elementen vol zijn van Gods aanwezigheid.

Geïnspireerd door het voorbeeld van deze Keltische monniken, begon mijn vriend en reisgenoot Teije Brandsma een paar jaar geleden het project Our Father in the Wilderness.

Het Landelijk Netwerk Gebedspastoraat blijft groeien

GEBEDSPASTORAAT | Het Landelijk Netwerk Gebedspastoraat blijft groeien! Afgelopen week ondertekende ook Peter Dijkstra het Visiedocument, waarmee ook Stromen van leven (voorheen Cleansing Stream) zich aansloot als partnerorganisatie.

Het Landelijk Netwerk Gebedspastoraat is een samenwerkingsverband van organisaties die zich bezighouden met gebeds- en bevrijdingspastoraat en van plaatselijke pastorale teams.

Koffietafelgesprek: Proeven en watertanden in de kerkelijke praktijk van PKN en Mozaiek

In mijn boek Proeven en watertanden geef ik aanzetten tot een theologie van charismatische vernieuwing. Maar kun je daar nou iets mee, als predikant of voorganger?

Ik ging in gesprek met Mozaiek071-voorganger Martijn Rutgers en PKN-pastor Jolanda Aantjes, bij mij thuis in Arnhem aan tafel.

Martijn geeft leiding aan de bruisende, charismatische stadsgemeente Mozaiek071, waar zijn teams volop werken met de cursussen die ik ontwikkelde voor New Wine Nederland (en waar dit boek een theologisch vloertje onder legt): Luisterend bidden, gebedsministry en gebedspastoraat.

Jolanda is pastor van een kleine protestantse dorpskerk op de Veluwezoom die moedig standhoudt, maar waar ze niet hoeft aan te komen met termen als "ministrygebed".

Twee hele uiteenlopende contexten dus. Hoe behulpzaam is de theologie van het Koninkrijk, zoals ik die uiteenzet?

Bekijk hier het gesprek.

Bezinningsdag Proeven en watertanden (Evangelisch College)

LIJDEN MET GOD | Charismatische christenen (zoals ik) hebben het graag over bijzondere ervaringen van de heilige Geest, over genezing en overwinning. In werkelijkheid hebben we allemaal blauwe plekken op onze ziel - het leven doet pijn, genezing en herstel blijven vaak uit, God lijkt afwezig.

Op zaterdag 21 juni willen we eerlijk zijn, tegen onszelf, tegen elkaar en tegen God. Vanuit het Studietraject Gods Koninkrijk en de heilige Geest houden we n.a.v. mijn boek Proeven en watertanden een dag van bezinning en verdieping rond lijden en blijvende gebrokenheid.

Je bent welkom: als pastoraal werker, voorganger, student theologie of gewoon als betrokken gemeentelid.

Podcast De Leerlingen: Ruimte voor God zelf?

RUIMTE VOOR GOD ZELF? | Wat me opvalt als ik in een protestantse kerk kom, of dat nou een gereformeerde kerk is of een evangelische gemeente, is dat we vooral heel veel over God praten. Alsof God er zelf niet bij is.

In de EO podcast-serie De Leerlingen mocht ik iets delen over het ontvankelijk worden voor Gods aanwezigheid en werkzaamheid.

De Leerlingen #03

Nagenieten van een prachtige kloosterdag

RETRAITEDAG PROEVEN EN WATERTANDEN | Vandaag volop aan het nagenieten van de prachtige retraitedag in Klooster Nieuw Sion, waarmee we mijn boek Proeven en watertanden presenteerden. Ik krijg het ene na het andere appje van deelnemers die gisteren diep aangeraakt zijn door God - in hun pijn, hun verlangen, hun geestelijke dorheid of hun uitstrekken naar nieuwe stappen met God.

Proeven en watertanden: aanzetten tot charismatische vernieuwing

In Proeven en watertanden schetst theoloog Ronald Westerbeek een theologie van charismatische vernieuwing die met beide benen op de grond staat en eerlijk is over de gebrokenheid van het leven.

Het Koninkrijk van God breekt door in de wereld als mensen het erop wagen. We mogen meebewegen met wat God doet en God beweegt mee met wat wij dan doen. Hoewel het Koninkrijk al is aangebroken en geproefd kan worden, blijven we verlangend uitzien en watertanden naar meer.

Het resultaat is een aardse spiritualiteit, doordrongen van het besef dat Gods toekomst de hele schepping omvat en nu al aanraakt.

Bestel het bij je plaatselijke boekhandel of via KokBoekencentrum.

Interview: Charismatische vernieuwing in een gebroken wereld (ND)

Ik had een mooi gesprek met theoloog en ND-redacteur Laura Dijkhuizen naar aanleiding van mijn boek, over charismatisch geloven en hoe belangrijk het is om oog te hebben voor lijden en blijvende gebrokenheid.
Vaak wordt gezegd dat wie een theologie van genezing heeft, ook een theologie van lijden moet hebben. Wat mij betreft zou charismatische theologie zelfs in de eerste plaats een theologie van lijden moeten zíjn.

 
Vandaag staat het interview in de krant.

New Wine Predikantenretraite

Ontzettend genoten van de New Wine predikantenretraite, afgelopen vrijdag en zaterdag in klooster Nieuw Sion. Het was weldadig en bemoedigend, balsem voor de ziel.
Er zijn tranen gevloeid, wonden verzorgd, handen opgelegd, nieuwe gaven van de Geest ontvangen. Veel gelachen ook, en veel gedeeld en van elkaar geleerd.